Từ nguồn báo cáo VIETNAM STARTUP INDUSTRY REPORT 2022, Amber Fintech tóm tắt lại các điểm chính nổi bật nhất về thị trường Fintech Việt Nam năm 2022.

Về giá trị giao dịch của thị trường fintech Việt Nam trong năm 2022

Tổng lượng tiền Vietnam Fintech Transaction Value (giá trị giao dịch của thị trường fintech Việt Nam) 2022 vừa qua ước tính đạt 22,6 tỷ USD. So với 2021: 18 tỷ USD. Tầm nhìn 2023 ước tính đạt 27.2 tỷ USD, 2024 ước tính đạt 31.6 tỷ USD (theo BDA Partners).

Năm 2022 tổng giá trị dòng vốn đầu tư vào fintech Việt Nam là 137,9 triệu USD, chứng kiến sự sụt giảm so với các năm trước

Vào năm 2022, các khoản đầu tư vào công nghệ tài chính tăng vọt nhờ vào việc áp dụng nhanh chóng các dịch vụ tài chính kỹ thuật số trong bối cảnh hạn chế do COVID-19. Tuy nhiên, so với bối cảnh fintech năm 2021, năm 2022 đã chứng kiến sự sụt giảm dòng vốn đổ vào các công ty fintech. Giá trị cấp vốn của các thương vụ fintech được công bố tại Việt Nam đạt 137,9 triệu USD, chiếm 2,3% giá trị thương vụ trong khu vực. Về số lượng giao dịch, các công ty khởi nghiệp fintech Việt Nam đã nhận được 14 khoản đầu tư, chiếm 6% số giao dịch fintech ở Đông Nam Á. Giá trị đầu tư vào fintech Việt Nam năm 2022 (137,9 triệu USD) thấp hơn đáng kể so với mức đỉnh của năm 2021 (562,2 triệu USD) và 2019 (426,2 triệu USD), nhưng vẫn cao hơn so với năm 2020 (0,98 triệu USD). 

Sự chậm lại trong nguồn tài trợ gần đây cho thấy vấn đề tài chính mà các công ty khởi nghiệp fintech phải đối phó trong thời kỳ suy thoái kinh tế và sự thận trọng của các nhà đầu tư. Khi thích nghi với bối cảnh thay đổi, các nhà đầu tư sáng suốt hơn trong việc ra quyết định và tập trung chặt chẽ vào lợi nhuận. Mặt khác, việc giảm giá trị thương vụ vào năm 2022 không hoàn toàn tiêu cực, bởi vì nó hoạt động như một cơ chế cưỡng bức, vì những người sáng lập hiện cần xem xét lại các dự báo đốt tiền và chú trọng hơn nữa vào lợi nhuận, với mục tiêu đạt được sự phát triển bền vững.

Lĩnh vực này gần đến giai đoạn chín muồi nhưng vẫn còn nhiều dư địa để phát triển

Sự thay đổi nhanh chóng của thói quen đối với thanh toán và quản lý tài sản kỹ thuật số, cùng với thị trường thương mại điện tử đang phát triển nhanh chóng ở Việt Nam, mang lại tiềm năng lớn cho các công ty khởi nghiệp fintech hỗ trợ thanh toán kỹ thuật số, alternative finance, quản lý tài sản (wealth management), và blockchain.. Theo Statista, Việt Nam hiện có hơn 260 công ty khởi nghiệp fintech phục vụ nhiều khách hàng, bao gồm nhiều loại dịch vụ và bước vào các phân khúc đang phát triển. Do một số lĩnh vực đáng chú ý vẫn đang cần được lấp đầy khẩn cấp nên lĩnh vực này vẫn còn nhiều dư địa để phát triển và thu hút nhiều nhà đầu tư hơn.

Động lực thúc đẩy chính để fintech tiếp tục phát triển tại Việt Nam: Các công ty khởi nghiệp công nghệ tài chính tại Việt Nam có cơ hội lớn nhờ tỷ lệ sử dụng internet cao, dân số lớn chưa sử dụng dịch vụ ngân hàng và việc áp dụng mạnh mẽ các phương thức thanh toán kỹ thuật số như ví điện tử hoặc A2A với mức tiêu thụ dịch vụ kỹ thuật số ngày càng tăng. Những yếu tố đó tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư rót vốn, đưa quốc gia này trở thành một trong những nền kinh tế fintech phát triển nhanh nhất trong khu vực.

Hơn nữa, sự thâm nhập nhanh chóng của điện thoại thông minh và áp dụng mạnh mẽ các phương thức thanh toán kỹ thuật số cũng là một động lực thúc đẩy. 70% khách hàng chưa sử dụng dịch vụ ngân hàng Việt Nam có sử dụng điện thoại thông minh; và thói quen thanh toán của khách hàng thay đổi nhanh chóng, khiến quốc gia này trở thành môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp fintech. Thay vì tiền mặt, ví điện tử và mã QR đã trở thành phương thức thanh toán thay thế cho nhiều người Việt Nam hiện nay. Theo Statista, giá trị giao dịch thanh toán kỹ thuật số tại Việt Nam được dự báo cao thứ 4 Đông Nam Á vào năm 2023, vượt qua Singapore và Malaysia. Ngoài ra, Việt Nam gần đây đã đánh bại các quốc gia phát triển khác, bao gồm Vương quốc Anh, Đức và Hoa Kỳ, về tỷ lệ thâm nhập của thanh toán POS di động, được thúc đẩy bởi sự phổ biến của điện thoại thông minh.

Bản đồ hệ sinh thái Fintech Việt Nam 2022

Chia theo phân khúc, các công ty khởi nghiệp fintech của Việt Nam có thể được chia thành 5 ngành dọc: (Digital payment, Lending, WealthTech, InsurTech, Blockchain/Crypto) Thanh toán kỹ thuật số, Cho vay, WealthTech, InsurTech, Blockchain/Crypto. Ngành fintech của Việt Nam đang phát triển nhanh chóng, đặc biệt là về số lượng các công ty mới. Năm 2018, toàn thị trường có 144 công ty. Con số này tăng đột biến vào năm 2021 do ảnh hưởng của đại dịch và đến năm 2022, ước tính đã có hơn 260 công ty tham gia lĩnh vực fintech tại Việt Nam. Đây là số lượng công ty cao nhất trong lĩnh vực này trong thời gian quan sát được.

Thanh toán số vẫn chiếm tỷ trọng cao nhất trong hoạt động đầu tư

Trong số các công ty fintech niêm yết đang hoạt động tại Việt Nam, thanh toán kỹ thuật số vẫn là hoạt động fintech tập trung nhất và chiếm tỷ trọng cao nhất cả về số lượng khởi nghiệp và đầu tư, được thúc đẩy bởi thị trường thương mại điện tử đang phát triển nhanh và tỷ lệ sử dụng điện thoại thông minh cao của thị trường Việt Nam.

Nhân vật chủ chốt đạt danh hiệu kỳ lân năm 2021, MoMo, đã vượt qua VNPay và các đối thủ khác (ViettelPay, ZaloPay, ShopeePay, Moca,...)
ví tại Việt Nam vào năm 2022, chiếm hơn 53% thị phần. Do ngày càng phát triển lớn hơn, cùng với mục tiêu IPO trong những năm tới, công ty đã có một bước chuyển đáng chú ý trong hoạt động hợp nhất, thông qua việc mở rộng phạm vi tiếp cận và chiếm thị phần lớn hơn. Vào giữa năm 2022, MoMo cũng đã mua 49% cổ phần của công ty chứng khoán trong nước Chứng khoán Tín Việt (CVS). Động thái này thể hiện những nỗ lực không ngừng của công ty trong việc xây dựng một hệ sinh thái tài chính chính thức cho phép người dùng, doanh nghiệp nhỏ và nhà cung cấp dịch vụ tài chính khai thác nền tảng này.

Ngoài ra, MoMo cũng mua lại Nhanh.vn - công ty cung cấp dịch vụ quản lý bán hàng đa kênh trên nền tảng đám mây, để mở rộng thị trường thông qua giải pháp của mình. Có thể kể đến thương vụ startup AI - Pique vào năm 2021, trong đó mục tiêu của MoMo là hiểu rõ hơn nhu cầu đa dạng của khách hàng thông qua giải pháp của Pique, từ đó duy trì tỷ lệ giữ chân người dùng, chiếm lĩnh thị phần lớn hơn và thu nạp thêm đối tác bán hàng mới.

Cho vay là một hạng mục hấp dẫn khác đối với các nhà đầu tư

Mặc dù chiếm tỷ trọng lớn nhưng thanh toán kỹ thuật số không phải là phân khúc duy nhất cách mạng hóa bối cảnh fintech tại Việt Nam. Trong những năm gần đây, cho vay (đặc biệt là cho vay ngang hàng) là một loại hình hấp dẫn khác đối với các nhà đầu tư vì tiềm năng tăng trưởng mạnh mẽ của nó, xét đến dân số trẻ và kết nối của Việt Nam.

Mua ngay, trả tiền sau là một xu hướng đang gia tăng với những người chơi đang lên, chẳng hạn như Fundiin và Ree-pay. Fundiin đã huy động được 5 triệu USD trong vòng gọi vốn Series A, điều này thể hiện thái độ tích cực của các nhà đầu tư đối với phân khúc và tiềm năng của nó tại Việt Nam.

Ngoài ra, năm 2022 cũng chứng kiến sự cạnh tranh ngày càng gay gắt không chỉ giữa các công ty khởi nghiệp, công ty công nghệ hay tổ chức ngân hàng, mà còn cả các công ty tài chính tiêu dùng như FE Credit và HomeCredit.

WealthTech (đầu tư, quản lý tài sản) có mức tăng đáng kể

Vào năm 2021, đại dịch đã đẩy nhanh việc các nhà đầu tư bán lẻ áp dụng hình thức đầu tư kỹ thuật số, tạo nên đỉnh cao chưa từng có trên thị trường chứng khoán. Do đó, có rất nhiều công ty khởi nghiệp về công nghệ giàu có mới được thành lập trong hai năm qua (AnFin, Tititada, BUFF,...) và số tiền đầu tư vào phân khúc này ngày càng tăng. Hoạt động đầu tư vào phân khúc này trong năm 2022 sôi động với nhiều nhà đầu tư hơn và một số thương vụ nổi bật như Finhay, Anfin, Infina, Tititada, với tổng số vốn huy động được lên tới 36,5 triệu USD.

Đánh dấu tiềm năng, giữa năm 2022, Finhay mua lại công ty cổ phần - Chứng khoán Vina, nhằm hoàn thiện hệ sinh thái công ty và bước vào hoạt động huy động vốn. Infina, cùng với Finhay, AnFin, BUFF, đang phục vụ nhóm các nhà đầu tư trẻ lần đầu có nhu cầu chưa được giải quyết tốt bằng các giải pháp hiện có trên thị trường. Ngoài ra, tầng lớp trung lưu đang phát triển có xu hướng nhìn xa hơn và lên kế hoạch cho tương lai tài chính của họ; thế hệ trẻ được giáo dục tốt hơn về quản lý tài sản kỹ thuật số. Những yếu tố này cho thấy tín hiệu tích cực rằng những startup đó có thể thu hút được lượng khách hàng rộng lớn hơn trong tương lai..

InsurTech có dư địa lớn để phát triển

Doanh thu từ các sản phẩm công nghệ bảo hiểm chỉ chiếm 2-3% tổng doanh thu thị trường bảo hiểm vào năm 2022. Tỷ lệ khiêm tốn này được đóng góp một phần bởi ba đối thủ đáng chú ý trong phân khúc: Papaya, The Bank, Medici. Hầu hết các công ty khởi nghiệp công nghệ bảo hiểm tại Việt Nam đang gặp khó khăn trong việc số hóa, cả về bảo lãnh phát hành và bán sản phẩm bảo hiểm. Tín hiệu tích cực là khi bản thân ngành bảo hiểm Việt Nam còn rất non trẻ, chưa được khai thác hết tiềm năng trở thành “đại dương xanh”. Ngoài ra, thị trường bảo hiểm tại Việt Nam đang tăng trưởng mạnh với tốc độ hai con số mỗi năm, dự kiến sẽ sớm đạt 10 tỷ đô la khi dân số bắt đầu già đi và lượng khách hàng thuộc tầng lớp trung lưu ngày càng tăng.

Sự trỗi dậy của Neobank (ngân hàng kỹ thuật số trực tuyến) sẽ vẫn là tâm điểm chú ý trong những năm tới

Một trong những người chơi đáng chú ý trong lĩnh vực này là FinFan - Neobank với giải pháp tối ưu từ “Nền tảng chuyển tiền xuyên biên giới” đến hóa đơn dịch vụ thanh toán, đầu tư và cho vay.

Các thương vụ đáng chú ý trong ngành fintech Việt Nam 2022

Trusting Social: Vào tháng 4 năm 2022, Trusting Social đã huy động được vòng Series C trị giá 65 triệu USD do Sherpa Company Ltd, một công ty con của Masan Group Corp đứng đầu. Sự hợp tác chiến lược giữa Trusting Social và Masan của Việt Nam là nhằm phát triển một nền tảng công nghệ tiêu dùng hỗ trợ AI, sẽ cung cấp các sản phẩm tài chính và bán lẻ tùy chỉnh cho 27 triệu gia đình tại Việt Nam.
Finhay: Vào tháng 6 năm 2022, Finhay đã huy động được vòng Series B trị giá 25 triệu đô la do Openspace Ventures có trụ sở tại Singapore, công ty đầu tư sớm cho GoTo Group của Indonesia, và công ty cổ phần tư nhân Vietnam Investments Group, dẫn đầu. Sau gần 6 năm có mặt trên thị trường, Finhay đã thu hút hơn 2,7 triệu người dùng đăng ký và nổi lên như một công ty dẫn đầu rõ ràng trong không gian đầu tư đang bùng nổ của Việt Nam.
Timo: Vào tháng 1 năm 2022, Timo đã gọi vốn thành công 20 triệu USD do Square Peg dẫn đầu. Được thành lập vào năm 2015, Timo là một trong những ngân hàng kỹ thuật số đầu tiên của Việt Nam và được coi là đi trước thời đại ở Đông Nam Á, nơi ngân hàng kỹ thuật số chưa phổ biến như hiện nay.
Vòng gọi vốn này không chỉ là tín hiệu cho thấy tương lai của ngân hàng số tại Việt Nam mà còn thể hiện tiềm năng của Timo trong việc dẫn dắt lĩnh vực quan trọng này trong tương lai gần.

Kết luận:

Mặc dù bị ảnh hưởng bởi Covid-19 và khủng hoảng toàn cầu, lĩnh vực fintech của Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn đầy hứa hẹn với tất cả các phân ngành đều tăng trưởng nhờ sự thay đổi hành vi của khách hàng, thị trường trẻ và hỗ trợ vĩ mô từ chính phủ. Các kỳ lân địa phương có những chuyển động đáng chú ý cho kế hoạch IPO và các công ty khởi nghiệp khác dự kiến ​​sẽ có chiến lược rút lui tốt hơn cho các nhà đầu tư. Trong tương lai gần, với một tỷ lệ lớn người dùng am hiểu công nghệ và cộng đồng khởi nghiệp công nghệ, khung pháp lý được cải thiện và hỗ trợ cũng như môi trường thuận lợi mạnh mẽ, các ứng dụng fintech sẽ đạt được những thành tựu to lớn và tạo ra cuộc cách mạng về tài chính toàn diện tại Việt Nam.