Tình trạng kinh doanh khó khăn của các công ty tài chính nửa đầu năm 2023

Tính tới thời điểm hiện tại, Việt Nam có khoảng 16 công ty tài chính tiêu dùng được cấp phép hoạt động cung cấp sản phẩm và dịch vụ cho vay tiêu dùng, bên cạnh các công ty tài chính số (fintech). Hoạt động cho vay của các công ty tài chính đã và đang đóng vai trò bổ trợ cho hoạt động cho vay của các ngân hàng, khi đáp ứng được các khoản vay dưới chuẩn của một bộ phận đông đảo người đi vay phục vụ cho mục đích tiêu dùng, qua đó kích thích tăng trưởng tiêu dùng và kinh tế. 

Tuy nhiên, trong 6 tháng năm 2023, các số liệu cho thấy sự khó khăn đang gặp phải của các công ty tài chính. 

Đơn cử như FE Credit, từng nhiều năm chiếm lĩnh thị trường tài chính tiêu dùng tại Việt Nam với thị phần lên tới 50%, nhưng “ông lớn” tài chính tiêu dùng này hiện đang rơi vào tình trạng khó khăn và bế tắc khi liên tục báo lỗ trong những quý gần đây. Đối với Home Credit là công ty tài chính có thị phần lớn thứ hai hiện nay. Trong 6 tháng đầu năm 2023, lợi nhuận sau thuế của công ty đã rơi về mức 211 tỷ đồng. Trong khi năm 2022, lợi nhuận sau thuế của Home Credit đang ở mức 1.189 tỷ. Hay như Mcredit cũng không ngoại lệ, ghi nhận lợi nhuận tăng trưởng âm. Doanh thu 6 tháng đầu năm của công ty này tăng 22% so với cùng kỳ và đạt 3.787 tỷ đồng. Tuy nhiên, lãi trước thuế chỉ đạt 410 tỷ, giảm 32%. Ngoài ra, một công ty tài chính tiêu dùng khác cũng lỗ trong nửa đầu năm 2023 Shinhan Finance. Công ty này ghi nhận lỗ sau thuế 246 tỷ đồng trong 6 tháng đầu năm.

Nguyên nhân và giải pháp cho vấn nạn "bùng nợ"

Theo VNBA (Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam), hoạt động của các công ty tài chính tiêu dùng do Ngân hàng Nhà nước cấp phép gần đây gặp nhiều khó khăn, nhất là hoạt động thu hồi nợ. Việc đòi nợ sai luật là hành vi cần lên án, công ty cho vay tiêu dùng nào vi phạm cần xử lý nghiêm, thậm chí rút giấy phép để tạo sự công bằng, minh bạch cho thị trường. 

Dù vậy, việc nhiều công ty tài chính do Ngân hàng Nhà nước cấp phép cũng bị cơ quan chức năng kiểm tra đã ảnh hưởng tới hoạt động thu nợ đang bị đình trệ, nợ xấu tăng cao. 

Đáng chú ý, một số khách hàng mượn những thông tin công ty tài chính bị kiểm tra để tẩy chay, chây ỳ trả nợ và có hành vi thách thức lại cán bộ thu hồi nợ khi bị nhắc nợ nhiều lần. Tỉ lệ khách vay không trả nợ ngày càng cao, trong khi chế tài với khách hàng này chưa có và việc khởi kiện lại khó thực hiện với các khoản nợ giá trị thấp.

Bên cạnh đó, sự phát triển tất yếu của công nghệ cũng kéo theo những biến tướng về nhận thức và hành vi của người dùng trên không gian mạng. Một trong những tác động tiêu cực đó đối với ngành tài chính tiêu dùng chính là sự nở rộ của các hội nhóm dạy “bùng nợ” trên mạng xã hội.

Mặc dù tình trạng “bùng”, trốn nợ đang diễn ra phổ biến nhưng chế tài với các khách hàng kiểu này chưa cao trong khi việc khởi kiện rất khó thực hiện với các khoản vay giá trị thấp. Điều này đang đẩy các công ty tài chính vào tình thế phải dừng cho vay mới để bảo toàn vốn, hạn chế rủi ro. Thêm vào đó, việc trả nợ không đúng hạn của khách hàng đã buộc công ty tài chính tiêu dùng phải tăng chi phí cho hoạt động nhắc nợ, đòi nợ bao gồm vận hành, nhân lực và chi phí pháp lý.

Từ thực trạng nêu trên, VNBA đã kiến nghị Ngân hàng Nhà nước có cơ chế quản lý riêng đặc thù với mảng tài chính tiêu dùng như quy định tỉ lệ nợ xấu chuẩn cho công ty tài chính ở mức cao hơn để phù hợp với đặc thù phân khúc khách hàng đa số dưới chuẩn, cho vay không có tài sản bảo đảm. Nghiên cứu, ban hành quy định về trách nhiệm, nghĩa vụ của người đi vay với tổ chức tín dụng; có chế tài xử lý phạt người đi vay cố tình chây ỳ trả nợ.